Энэтхэг, Химачал-Прадеш муж, Дарамсала хот, Tэгчин Чойлон - Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам өглөө дадсан заншлаараа өргөөнөөсөө гарч, Зүглагхан дуган руу алхаж, замдаа хүмүүстэй мэндэлж, ярилцан зогсож байв. Сүмд оруут Бурхны хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлснийхээ дараа “Оюун ухаан ба Амьдрал” бага хуралд цугласан хүмүүст хандан, сайхан амарсан эсэхийг нь асуугаад, “Би 9 цаг унтлаа” хэмээн хөгжилтэйгээр инээв. Тэрээр өөрийн эмч Майо клиникийн эмчтэйгээ мөн уулзаж мэндчиллээ.
“Оюун ухаан ба Амьдрал” бага хурал “Хүмүүнлэг хөгжлийн тухай шинэчлэн төсөөлөх нь” хоёр дахь өдөр Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам Tөв Tөвөдийн сүмд хүрэлцэн ирээд буй нь... Дарамсала, Химачал-Прадеш, Энэтхэг. 2018 оны 3 дугаар сарын 13. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор
Өнөөдрийн хэлэлцүүлгийн хөтлөгч Тони Филлипс Дээрхийн гэгээн XIV Далай ламд талархал илэрхийлж, өглөөний хуралд гурван илтгэлийг хэлэлцүүлж, боловсролын салбарт сэтгэлийн боловсрол хэрхэн бодитоор өөрчлөлт авчирч байгааг харуулах болно гэж тайлбарлалаа. Энэ нь бүгд Дээрхийн гэгээн XIV Далай ламын өгсөн зөвлөгөөнд үндэслэж буй ажээ.
Эхний илтгэгч Кимберли Шонерт-Райхл багшийн замналаар эхэлж, 30 жил Нийгэм, сэтгэл хөдлөлийн боловсрол (SEL), CASEL байгууллагын судлаачаар ажиллажээ. Нийгэм, сэтгэл хөдлөлийн боловсролын хөтөлбөрт хамрагдсан хүүхдүүд судалгаагаар илүү эелдэг, амжилттай, түрэмгий авиргүй, сэтгэл түгших эмгэг багатай байдгийг тогтоожээ. 2017 оны байдлаар АНУ-ын 1,5 сая багш, 25 сая сурагч Нийгэм, сэтгэл хөдлөлийн боловсролын хөтөлбөрт хамрагдаж, зөвхөн уншиж, тоо бодохоос гадна сэтгэл хөдлөлөө хэрхэн зохицуулах талаар суралцаж эхэлжээ.
Tөв Tөвөдийн сүмд зохион байгуулагдаж буй 33 дахь удаагийн “Оюун ухаан ба Амьдрал” бага хуралд хэлэлцүүлгийн хөтлөгч Tони Филипс Кимберли Шонерт-Райхлыг танилцуулж буй нь... Дарамсала, Химачал-Прадеш, Энэтхэг. 2018 оны 3 дугаар сарын 13. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор
Британийн Колумби мужид нийгэм, сэтгэл хөдлөлийн боловсрол нь боловсролын салбарын зайлшгүй хэсэг болж, сурагчид сэтгэл хөдлөлийн гол чадваруудыг эзэмшдэг болсон байна. Түүнчлэн “MindUP” хөтөлбөрийг сургуулийн өмнөх боловсролоос эхлүүлэн наймдугаар анги хүртэлх сурагчдад хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд сурагчид тархиныхаа үйл ажиллагааг мэдэж, талархал илэрхийлэх дадлыг сурдаг. Судалгаагаар сурагчдын анхаарал илүү сайжирч, стресс нь багасан, сэтгэл гутралын түвшин буурч, эелдэг зан, тусархаг байдал нь нэмэгддэг. Тэд хөтөлбөрийн агуулгыг шинжлэх ухааны үүднээс ойлгож, “Яагаад ийм байна вэ?” гэдгийг ухамсарлаж сурч байгаа аж.
Шонерт-Райхл Дээрхийн гэгээн XIV Далай ламыг Британийн Колумби мужид өөрчлөлт, эерэг нөлөө авчрагч хэмээн нэрлэж, талархлаа илэрхийллээ.
Дараа нь Софи Лангри, Тара Уилки нар өөрсдийн боловсруулсан "БИ, ЧИ, БИД" хэмээх гурван салбарт гол таван чадварыг (өөрийгөө танин мэдэх, удирдах, нийгмийн мэдрэмж, харилцааны ур чадвар, хариуцлагатай шийдвэр гаргах) хэрхэн хэрэгжүүлж буйгаа танилцууллаа. “БИ” салбарын хүрээнд хүүхдүүдэд сэтгэл хөдлөл бүр өөр өөр эрчтэй байдгийг заадаг. Жишээ нь, уур, баяр хөөр хоёулаа өндөр энерги бүхий мэдрэмж юм. 5 настай хүүхдүүд 15 төрлийн мэдрэмжийг таньж нэрлэх чадвартай болж чаддаг. Мөн хүний үндсэн үнэт зүйлсийн талаарх ойлголтыг эзэмшүүлж, сэтгэл хөдлөлөө хэрхэн зохицуулах талаар суралцдаг. Ийнхүү маш бага насны хүүхдүүд ч сэтгэл хөдлөлийн цагаан толгойг эзэмших боломжтой болдог ажээ.
Tөв Tөвөдийн сүмд зохион байгуулагдаж буй 33 дахь удаагийн “Оюун ухаан ба Амьдрал” бага хуралд Софи Лангри илтгэлээ тавих үед Тара Уилки чих тавин сонсож буй нь... Дарамсала, Химачал-Прадеш, Энэтхэг. 2018 оны 3 дугаар сарын 13. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор
“ЧИ” салбарт хүүхдүүд ялгаатай байдал, зөрчлийг шийдвэрлэх аргыг суралцдаг. Энэ нь сэтгэл хөдлөлд бус хүний үнэт зүйлд үндэслэн хэрэгждэг. “БИД” салбарт зургаа дахь бүрэлдэхүүн хэсгийг нэмсэн нь “хамтын хамаарлыг үнэлэх” явдал юм. Энэ хүрээнд хүүхдүүд өөртөө болон бусдад эелдэг хандахын ач холбогдлыг суралцдаг бөгөөд хамтран ажиллах дадлага хийдэг.
Тара Уилки нэгэн жишээ дурдлаа. Хичээлээ яаран хийж дуусгах гэж байсан бяцхан охин уурлан муухай үг хэлж, захирлын өрөөнд очжээ. Гэсэн ч уурласан хэвээр байв. Түүний сэтгэл хөдлөлийн зураглалаас харахад тэрээр уур, гуниг мэдэрч байснаа хүлээн зөвшөөрч, энэрэл халамж хэрэгтэй байсныг ойлгож чаджээ.
“БИ” салбар дахь хүүхдүүдийн ажиллаж буй богино хэмжээний бичлэг үзүүлэв. Тэд зөвхөн суралцаад зогсохгүй бас хөгжилдөх байгааг харуулжээ.
Tөв Tөвөдийн сүмд зохион байгуулагдаж буй 33 дахь удаагийн “Оюун ухаан ба Амьдрал” бага хуралд үзэгч олон Тара Уилкигийн илтгэлийн нэг хэсэг бүхий богино хэмжээний бичлэгийг үзэж буй нь... Дарамсала, Химачал-Прадеш, Энэтхэг. 2018 оны 3-р сарын 13. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор
Хөтлөгчийн зүгээс өнөөг хүртэлх илтгэлүүдээс харахад SEL буюу Нийгэм, сэтгэл хөдлөлийн боловсрол сургуулийн тогтолцоонд бүрэн нэвтэрч байгаа нь ажиглагдсаныг онцлов. Зөвхөн хүүхдүүд ч биш багш, эцэг эхчүүд ч үүнд оролцож байна. Тэрээр зүрх сэтгэлийг боловсруулахаас гадна тогтолцоог ч боловсруулж сургах хэрэгтэйг цохон тэмдэглэлээ.
“Та бүхний хийж буй өөрчлөлт, тэр дундаа хүүхдүүдэд гарч буй эерэг нөлөөллийг үнэхээр биширч байна. Өнөөдрийн долоон тэрбум хүн “БИД” хэмээх ойлголтыг илүү гүнзгий ойлгох хэрэгтэй болжээ. Ийм хандлагыг ЮНЕСКО зэрэг олон улсын байгууллагууд авч үзээсэй хэмээн хүсэж байна. АНУ, Европоос гадна Ойрх Дорнод, Африк зэрэг газарт ч мөн хэрэгжээсэй. Ноцтой асуудалтай тулгарч буй улс орнуудад энэ туршлагыг хуваалцах хэрэгтэй”.
“Хэрвээ чи бусдын сайн сайхны төлөө анхаардаггүй бол бурхан болох тухай бодол байтугай энэ амьдралдаа ч жаргалтай байж чадахгүй” хэмээх Шантидэвагийн үгийг эш татжээ.
Tөв Tөвөдийн сүмд зохион байгуулагдаж буй 33 дахь удаагийн “Оюун ухаан ба Амьдрал” бага хуралд Дээрхийн гэгээн Далай лам илтгэлийн тухай сэтгэгдлээ хуваалцаж буй нь... Дарамсала, Химачал-Прадеш, Энэтхэг. 2018 оны 3 дугаар сарын 13. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор
Кимберли Шонерт-Райхл OECD нь “Боловсрол 2030” хөтөлбөр хэрэгжүүлж байгаа ба энэ нь өнөөгийн хүүхдүүдийн амжилттай өсөж, дэлхийгээ өөрчлөхөд шаардлагатай мэдлэг, чадвар, хандлага, үнэт зүйлсийг тодорхойлоход улс орнуудад туслах зорилготой ажээ. Ричард Дэвидсон, өөрөө ЮНЕСКО-той хамтран ажилладаг бөгөөд Делид ажиллаж буй хамтрагчдаа танилцууллаа.
Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам цааш үргэлжлүүлэн, “Израиль, Палестины хоорондох мөргөлдөөн Ойрх Дорнодын бүс нутгийн бүхэлд нь нөлөөлдөг. Израильчууд ихэвчлэн өндөр боловсролтой байдаг. Би нэгэн удаа Израильд еврей бүлгийн урилгаар очсон бөгөөд эхэндээ бүх зүйлийг тэдний өнцгөөс сонсож байв. Хэд хоногийн дараагаас палестинчуудтай уулзахад тэд тэс өөр өнцгөөр ярьж байлаа. Тэдний хооронд асар их ялгаа байсан. Хожим нь би израиль, палестин хүмүүсээс бүрдсэн, эв нэгдэлд хүрэхийн төлөө хамтран ажиллаж буй бүлэгтэй ч уулзав. Энэ нь бүс нутагт энх тайвныг бий болгоход маш чухал юм. Израиль ямар хүчирхэг байсан ч эдгээр хүмүүс хамтдаа оршин амьдрах ёстой. Тулгарч буй бодит байдал нь ийм учраас эв зохицолтой амьдрах нь дээр шүү дээ.
Би Иерусалимд очихдоо израильчуудын газар ногоон, харин палестинчуудынх хуурай байгааг анзаарсан юм. Израильчууд усны хэрэглээгээ маш сайн зохион байгуулж чаддаг юм билээ. Энэ туршлагаа хуваалцвал хэчнээн сайхан байх сан”.
Tөв Tөвөдийн сүмд зохион байгуулагдаж буй 33 дахь удаагийн “Оюун ухаан ба Амьдрал” бага хуралд Дээрхийн гэгээн Далай лам илтгэлийн тухай сэтгэгдлээ хуваалцаж буй нь... Дарамсала, Химачал-Прадеш, Энэтхэг. 2018 оны 3 дугаар сарын 13. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор
“Магадгүй “Оюун ухаан ба Амьдрал” энэ чиглэлд ямар нэг зүйл хийж болох юм. Хэрвээ тийм бол энэ нь Ойрх Дорнодын бүхэл бүтэн бүсэд ач тусаа өгөх боломжтой” хэмээн Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам хэлэв.
Тара Уилки Ойрх Дорнодод “Нийгэм, сэтгэл хөдлөлийн боловсрол” үр дүнтэй хэрэгжиж байгааг цохон тэмдэглэлээ. Аарон Стерн, “Дээрхийн гэгээн XIV Далай ламын хэлсэн үгс үнэхээр гайхалтай сонсогдож байна. Гэвч Америкийн төв хэсгийн боловсролын талаар юу хийх хэрэгтэйг мэдмээр байна” хэмээв.
“Би ихэвчлэн өнөөгийн боловсролын тогтолцоо хэт материалист хандлагатай, мэдрэхүйн таашаалд төвлөрсөн байдаг гэж хэлдэг. Харин энэрэл нигүүлсэл бол оюун ухаан буюу сэтгэлийн ухамсартай холбоотой. Тиймээс бид оюун ухааны үйл ажиллагааг илүү сайн ойлгох хэрэгтэй болж байна” хэмээн Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам хариулав.
Үүний дараа оролцогчид цайны завсарлага авлаа. Завсарлагааны дараа Эморигийн Их Сургуулийн Женнифер Нокс SEEL буюу “Нийгэм, сэтгэл хөдлөл, ёс зүйн боловсрол” хөтөлбөрийн талаар илтгэв. Тэрээр багш, уран бүтээлч, эх хүнийхээ хувьд гурван үндсэн салбар болох “мэдрэмжтэй байдал, энэрэх сэтгэл, идэвхтэй оролцоо”-ны хүрээнд суурь чадваруудыг хөгжүүлж буйгаа танилцууллаа. Мөн эдгээрийн дунд “хамтын хамаарлыг ойлгох” гэх нэмэлт хэмжээсийг нэмжээ. Тэрээр сурагчдын сэтгэл хөдлөлийг хэрхэн удирдаж буй талаар бичлэг үзүүлж, өөрт нь сонголт байдгийг хүүхдүүд ойлгох нь чухал гэдгийг онцлов. Мөн бүх үйл явц энэрэнгүй соёлын орчинд явагдах ёстойг санууллаа.
Tөв Tөвөдийн сүмд зохион байгуулагдаж буй 33 дахь удаагийн “Оюун ухаан ба Амьдрал” бага хуралд Эморигийн Их Сургуулийн Женнифер Нокс SEEL буюу “Нийгэм, сэтгэл хөдлөл, ёс зүйн боловсрол” хөтөлбөрийн талаар илтгэж буй нь... Дарамсала, Химачал-Прадеш, Энэтхэг. 2018 оны 3 дугаар сарын 13. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор
Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам энэхүү санааг тосож аван, ийн үргэлжлүүлэв. “Бид энэрэл нигүүлслийн тухай ярихдаа өөрийгөө энэрэх тухай ч бас заавал багтааж байх хэрэгтэй. Энэ нь золиосын тухай асуудал биш юм. Ухаалаг хувиа хичээсэн байдал, мунхаг хувиа хичээсэн байдлын ялгааг харж байв. Бид нийгмийн амьтад. Бие биедээ түшиг тулгуур болдог учраас хайр энэрлийг харуулах нь ухаалаг хэрэг болох юм.” Тэрээр Хойд Ирландад резинэн суманд оногдон, 10 настайдаа хараагүй болсон Ричард Мур хэмээн хуучны найзынхаа тухай ярьсан юм. Ухаан орсныхоо дараа хараагүй болсноо мэдээд уурласангүй. Харин ээжийнхээ царайг дахин харж чадахгүй болсондоо ихэд харамссан гэдэг. Мур хожим өөрийг нь буудсан цэрэгтэй уулзаж, найзууд болсон бөгөөд өдгөө зөрчил мөргөлдөөнтэй бүс нутгуудад хүүхдийн төлөө хамтран ажилладаг. Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам түүнийг “Өөрийнх нь баатар” хэмээгээд, зовлон бэрхшээлээ энэрэнгүй сэтгэлээр даван туулсныг нь биширдгээ хэлэв.
Tөв Tөвөдийн сүмд зохион байгуулагдаж буй 33 дахь удаагийн “Оюун ухаан ба Амьдрал” - “Хүмүүнлэг хөгжилийн тухай шинэчлэн төсөөлөх нь” бага хурлын үеэр Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам үг хэлж буй нь... Дарамсала, Химачал-Прадеш, Энэтхэг. 2018 оны 3 дугаар сарын 13. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор
Өглөөний илтгэлүүдийн дараа Түвдэн Жинпа Дээрхийн гэгээн XIV Далай ламаас цаашид юу хийх хэрэгтэй талаар зөвлөгөө өгөхийг хүслээ. Түүний хариуд “Би олон зүйл хэлэхгүй ээ. Гагцхүү эдгээр хөтөлбөрийн тухай сонссондоо ихэд талархаж байна. Цаашид улам тэлж, өргөжих болтугай” хэмээжээ.
Ингээд хуралдаан өндөрлөж, Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам сүмийн хашаа руу алгуурхан алхаж бууж, гэртээ буцахаар автомашин руугаа явлаа. Тэрбээр маргааш өглөө дахин хуралд оролцоно.
Орчуулсан Т.Ялгуун
