Өнөө өглөө Дээрхийн Гэгээнтэн Далай лам Монголын "Дилав хутагт сан" болон "Нароба институт", Москва хотын “Төвөдийн соёл мэдээллийн төв”-өөс зохион байгуулсан гурван өдрийн семинарт оролцож буй хүмүүсийг хүлээн авч уулзлаа. Монголоос эрдэмтэн судлаачид, улс төрчид, эмч гэх мэт 47 хүний бүрэлдэхүүн энэ удаагийн семинарт хамрагдаж байгаа ажээ.
Дээрхийн Гэгээнтэн Далай Лам:
“Төвөд, Монгол хоёр улс нь Бурханы шашин дэлгэрэхээс өмнө хөрш зэргэлдээ улсууд байсан. Тан эриний түүхчид Монгол улсыг цэргээр хүчирхэг, Хятадыг улс төрийн асуудалдыг чухалчилдаг, Төвөдийг Бурханы шашны номд онцгой анхаарал тавьдаг гэж бичсэн байдаг.” хэмээн яриагаа эхэлсэн юм.
Дээрхийн Гэгээнтэн Төвөдөд VIII зууны үед буддын шашин бий болж, Наландагийн их сургуулийн гайхамшигтай багш нарын бүтээлүүд дээр үндэслэн лам хуврагууд буддын гүн ухаанд суралцдаг байсан гэж онцоллоо. Тэрээр үргэлжлүүлэн буддын шашин Монголд гурван үе шаттайгаар үүсэн дэлгэрсний эхнийх нь “Торгоны зам”-аар дамжин бурханы шашин Төв Азид тархаж эхэлсэн эхэн үеийг хамардаг гэв. Хоёрдугаар үе нь 13 -14-р зуунд Төвөдөөс уригдсан Пагба ламтай холбоотой ба гуравдугаар үе 16 -р зуунд III Далай лам Соднамжамц Монголд айлчлах үеэрээ Богд Зонховын сургаалийг айлдсанаар Монгол даяар тархсан байна. Цаг хугацаа өнгөрөхөд олон олон бурханы шашны гайхамшигтай номтой эрдэмтэд Ар Халх, Өвөр Монгол, Буриад, Халимаг, Тува гэсэн монгол туургатныг бүхэлд нь хамарч бий болсон байна.
“1979 онд Монгол улсад анх удаагаа зочлоход коммунист дэглэмтэй байсан ба тийм нөхцөлд ч хүмүүс бурханы шашинд итгэх итгэл, сүсгээ хадгалж чадсанд би гайхаж, баярлаж байлаа. Бүхий л шашны уламжлалын нэг хэсэг болох итгэл сүсэг нь үеэс үед дамжин ирдэг. Гэсэн хэдий ч, Наландагийн уламжлал дахь итгэл үнэмшил, сүсэг бишрэл нь гүн ухаан хийгээд логикийн буюу учир зүйн үндэслэл дээр суурилдаг. Өнөө үед бид 21-р зууны Бурхан Багшийн сургаалын тухай сайн ойлголттой буддын шашинтнууд байх нь чухал юм.”
“Шинжлэх ухаан, технологийн эрин үед дан ганц сүсэг, залбирал нь хангалтгүй. Буддистууд бурханы шашны сургаалыг ойлгон судалдаг байх нь чухал. Наландагийн их багш нарын бүтээлүүдийг судалснаар бид ийм ойлголтыг бий болгож чадна. Судалгаа хийх, шүүн тунгаах, түүнийгээ дадлага болгох замаар бурханы номыг амьдралынхаа хэсэг болгож чадна.”
“Буддын шашин нь Монголын уламжлалт шашин мөн боловч хэрэв зөвхөн сүсэглэх төдий бол ирэх хэдэн арван жилийн дотор алдагдах болно. Үүний эсрэгээр, учир шалтгааны болон логик, учир зүйн үндэслэл дээр тулгуурлавал энэ нь хэдэн зуун жилийн туршид байх болно.”
Дээрхийн Гэгээнтэн Наландагийн уламжлалын бурханы шашин нь учир шалтгаан болон учир зүй дээр тулгуурладаг учраас орчин үеийн эрдэмтэдтэй өрнүүлж бүй харилцан ярианууд үр өгөөжтэй байдаг гэлээ. Буддистууд эрдэмтэн судлаачдаас гадаад ертөнцийн тухай маш их зүйлийг сурч мэдсэн бол, орчин үеийн шинжлэх ухааны эрдэмтэн судлаачид бурханы шашин нь оюун санаа, сэтгэл хөдлөлийг яаж тайлбарладгийг сурч байна.
Дээрхийн Гэгээнтэн өмнөд Энэтхэгийн бурханы шашны их сургуулиудад хэдэн зуун монгол гаралтай оюутнууд суралцаж байгааг тэмдэглэв. Тэд эх орондоо эргэн очиж Монгол, Буриад, Халимаг, Тувад бурханы шашныг сэргээх үйлд хувь нэмрээ оруулахыг хүлээж байна гэлээ.
Семинарт оролцогчдын асуултанд хариулахдаа Дээрхийн Гэгээнтэн оюун санаагаа дадуулан сургах хэрэгтэйг онцлон тэмдэглэв. Бид шашин шүтдэг эсэхээс үл хамааран хүн бүр ёс зүйн зарчмаа баримтлах ёстой. Ийм учраас Дээрхийн Гэгээнтэн шашнаас ангид ёс зүйг баримтлахыг зөвлөв. Тэрээр шашнаас ангид ёс зүйг сахин биелүүлэх нь Төвөд, Монголын бурханы шашинтнуудын бясалгалын аргаар сайхан сэтгэлтэй болох үндсэн зарчимтай адил юм гэлээ.
