Энэтхэг, Бихар, Бодьгаяа- Өнөөдөр өглөө Бодьгаяад жиндүү, манантай байсан бөгөөд Дээрхийн Гэгээнтэн Далай Лам Магадагийн их сургуулийн оюутны хотхон дахь Энэтхэгийн удирдлагын дээд сургуульд (ЭУДС) хүрэлцэн очив. Түүнийг захирал, Доктор Винита Сахай болон тус сургуулийн хамт олон хүлээн авч уулзсан ба эхлээд түүний айлчлалыг тэмдэглэх зорилгоор зулзаган мод тарихыг урьлаа.
180 орчим оюутан, багш нар, уригдсан зочдыг гадна зассан талбайд суудлаа эзэлсний дараа Дээрхийн Гэгээнтний дөрвөн үүрэг хариуцлагын талаар дүгнэлт хийсэн нэгэн оюутан албан ёсоор мэндчилгээ хүргэв. Дээрхийн Гэгээнтэнд хадаг, уламжлалт хүндэтгэлийн тэмдэг гардуулсны дараа сургуулийнтухай дурсгалын ном гардууллаа. Дээрхийн Гэгээнтэн энэхүү номны эхний хувь дээр гарын үсэг зурж,"Энэрэл нигүүлсэлтэй хослосон мэдлэг нь ахиц дэвшилд хүргэдэг" гэж бичив.
Доктор Винита Сахай үйл ажиллагааг нээж хэлсэн үгэндээ 2015 онд Хүний нөөцийн хөгжлийн яамнаас байгуулагдсан тус сургууль нь харьцангуй шинэ залуу хэвээр байгааг онцоллоо. Мөн 20 ЭУДС-иуд нь тус бүр өөрийн онцлогтой болохыг тэмдэглэв. Тэрээр Дээрхийн Гэгээнтнийг энх тайван, хүч үл хэрэглэх, шашны тухай ойлголт, бүх нийтийн хариуцлага ба энэрэнгүй сэтгэлийн тухай сургаалийг түгээгч гэж тодорхойлов. Энэтхэг улс дэлхийн эдийн засагт улам бүр чухал үүрэг гүйцэтгэж байгаа тул Бодьгаяагийн ЭУДС ирээдүйд шаардагдах удирдлагын авъяас чадварын нөөц бололцоог өргөжүүлэхээр ажиллаж байна гэв. Тэрээр боловсрол нь дэлхийг өөрчлөх, тогтвортой хөгжилд хүрэх хэрэгсэл гэж тодорхойлсон ба өнөөгийн бухимдалтай ертөнцөд ухамсартай байх нь маш чухал ач холбогдолтой гэлээ.
"Дээрхийн Гэгээнтэн таны сургаалиуд бидэнд юу хийх ёстой зааврыг өгдөг. Та сайхан сэтгэл, энэрэл нигүүлсэл, өршөөл, хүлцэлийг төлөвшүүлэх, тэдгээрийг хүн бүрт түгээн дэлгэрүүлэх үлгэр дууриалал болж буй билээ. Саяхан та эртний Энэтхэгийн мэдлэгийн үнэ цэнийн талаар ярьж байсан. Та бидний дунд байж Энэтхэг залуучуудад эртний уламжлалт ёс заншлынх нь талаар хандаж байгаа нь бидний хувьд аз завшаантай хэрэг юм."
Дээрхийн Гэгээнтэн өөрийн зарим туршлагаасаа сонсогч залуучуудтай хуваалцахдаа маш их баяртай байгаагаа илэрхийлэв.
“Нэгдүгээрт, бид бүгд хүн төрөлхтөн билээ. Бид бусад амьтдын адилаар зовохыг хүсдэггүй, аз жаргалтай байхыг хүсдэг ч энэ гариг дээр тулгараад байгаа олон асуудал бэрхшээлийг бид өөрсдөө бий болгожээ. Яагаад вэ? Энэ нь алсын хараагүй байдал, богино бодлын үр дүн юм. Бид нийгмийн амьтад бөгөөд бусдаас хамааралтай тул бусдад санаа тавих нь зүй ёсных билээ.
“Хувь хүн бүрийн ирээдүй бусдаас хамаардаг. Орчин үед технологи нь биднийг хэдийнээ нэгэн гэр бүл шиг нэгтгэжээ. Гэтэл бид хүн төрөлхтний нэгэн нийгэмд хамарагддаг ч "бид" ба "тэд" гэсэн утгаар бие биенээ үзэх нь хэвээр байна. Дайн гэх мэт хүмүүсийн үүсгэсэн асуудлыг арилгах нь бидний үүрэг юм. Зарим хүмүүсийн хувьд ер бусын холбоо харилцааны эрин үе болох 21-р зуунд ч хүч хэрэглэх нь асуудлыг шийдэх гарц гэж үзсээр байна. Энэ бол алдаа юм.
“Ойрхи Дорнодод мөргөлдөөн өргөн тархаж байна. Дэлхий ертөнц ядуу зүдүү хүмүүсээр дүүрэн байгаа ч зэр зэвсэгт асар их мөнгө зарцуулж байна. Энэ бол үнэхээр харамсалтай хэрэг. Жинхэнэ амар амгалан, эв нэгдлийг хүчээр тогтоохгүй. Дан ганц устгах хэрэгсэл болох дайн байлдаанд бага мөнгө зарцуулбал баян ба ядуугийн өсөн нэмэгдэж буй зөрүүг арилгах боломжтой. Дэлхийн өнцөг булан бүрт хүмүүс энх тайвны тухай ярьдаг боловч зөвхөн залбирснаар түүнд хүрэхгүй. Хүчирхийлэл, зэр зэвсэг ашиглах зэргийг багасгахын тулд бид хүчин чармайлт гаргах хэрэгтэй.”
"Бид Гандигийн хүч үл хэрэглэх арга барилаас суралцах хэрэгтэй. Асуудлыг хүчирхийллийн бус арга, яриа хэлэлцээрийн замаар шийдэх ёстой. Энэ бол Энэтхэгийн эртний уламжлал юм. Махавира, Будда Шагжамүний зэрэг эртний агуу сэтгэгчид Энэтхэгийн эртний уламжлал болох 'ахимса' ба 'каруна' -г дэмжиж байсан. Эдгээр чанарууд нь өнөөгийн ертөнцөд ч ихээхэн ач холбогдолтой. Ганди хийж буй бүх зүйлдээ хүч үл хэрэглэх арга замыг хэрхэн ашиглаж болохыг дэлхий дахинаа харуулсан бөгөөд үүнд дэлхий нийтээрээ суралцах ёстой.”
"Материаллаг зорилгод ихээхэн чиглэсэн орчин үеийн боловсролыг 'ахимса' ба 'каруна' болон оюун ухаан, сэтгэл хөдлөлийн үйл ажиллагааны тухай эртний ойлголтуудтай хослуулж чадах цорын ганц улс бол Энэтхэг юм. Таны үзэл бодол хэдий чинээ энэрэнгүй байх тусам та амьдралаа илүүтодорхой, итгэлтэй, хүч чадалтайгаар удирдаж чадна.”
“Шашны бүх гол уламжлалууд хайр чухал болох тухай ижил төстэй сургаальтай. Хүмүүс хайр энэрэлээр дүүрэн байхад тэдний хооронд тэмцэл зөрчил үүсэх нь боломжгүй зүйл юм. Энэтхэгийн шашны эв зохицлын гайхалтай уламжлал нь өөр бусдууд дагах үлгэр жишээ билээ. Бид философийн түвшинд өөр өөр байр суурь баримталж болох боловч Энэтхэгийн жишгээр шашны бүх томоохон уламжлалууд хамтдаа амар тайван, бие биедээ хүндэтгэлтэйгээр зэрэгцэн оршиж чадна.”
"Самади буюу байнгын тайван оюун ухаан, мөн бодит байдлыг ойлгох випашяна бясалгалыг хөгжүүлэх Энэтхэгийн уламжлал нь олон гайхалтай сэтгэгчдийг бий болгосон. Өнөөдөр бидний биеэ авч явахдаа хүч үл хэрэглэх зарчим чиглэж, дотоод сэтгэлдээ энэрэнгүй сайхан сэтгэлийг төлөвшүүлэх шаардлагатай байна. Эртний Энэтхэгийн философи, сэтгэл судлал нь шалтгаан, логикоор жолоодогддог бөгөөд өнөө үед энэ нь физик, ялангуяа квант физиктэй холбоотой болжирсэн. Наландагийн уламжлалаас үүдэлтэй энэхүү арга барилыг Төвөдөд хадгалан авч ирсэн ба суралцах аргыг бид Өмнөд Энэтхэгт дахин дэлгэрүүлсэн билээ."
Асуулт хариулт эхлэхийн өмнө Дээрхийн Гэгээнтэн оюутнуудад хандан эртний Энэтхэгийн мэдлэгийгхэрхэн өргөжүүлэх, түүгээр өөрсдийн сургалтаа хэрхэн баяжуулж болох тухай судалж үзэхийг уриалав.
Түүнээс бясалгал гэж юу болохыг тайлбарлахыг хүссэнд 'самади' гэдэг нь нэг зүйл дээр төвлөрөхийг хэлж буй хэмээн хариуллаа. Энэ нь оюун ухааныг төвлөрүүлж, хүчтэй болгодог. Уур хилэн, бухимдал, айдас зэрэг хортой сэтгэл хөдлөлүүд, энэрэл хайр гэх мэт эерэг сэтгэл хөдлөлүүд нь бидний мэдрэхүйн ухамсараас илүү бидний оюун ухааны нэг хэсэг юм. 'Випашяна' буюу бодит байдлыг ойлгох бясалгал нь юмсын мөн чанарт байнгын, гүн гүнзгий дүн шинжилгээ хийхийг хэлнэ.
Дээрхийн Гэгээнтэн - бид бодит бус хүлээлтийг бий болгосноор сэтгэлээр унах асуудал гардаг гэдгийг тайлбарлав. Тиймээс тухайн бодит байдал юу болохыг ойлгохын тулд нөхцөл байдлыг олон талаас нь судлахыг зөвлөв. Энэ нь оюун ухаанаа бүрэн дүүрэн ашиглах асуудал юм. Хүсэл эрмэлзэл нь эерэг хүчин зүйл бөгөөд түүнгүйгээр ахиц дэвшилд хүрдэггүй. Гэсэн хэдий ч та юунд хүрч болох тал дээр бодитой байх хэрэгтэй бөгөөд үүндээ сэтгэл хангалуун байх шаардлагатай.
Тэрээр амин хувиа хичээх нь сэтгэлийн түгшүүр, бусад бэрхшээлийг үүсгэдэг болохыг тэмдэглэн хэллээ. Энэ нь бидний энэрэнгүй сэтгэл, сэтгэлийн амар амгаланг бууруулдаг. Тэрээр сонсогчдод хандан энэрэнгүй үзлийг гайхамшигтай тайлбарласан Шантидева гэгээний "Бодьсадвын явдалд орохуй" номын найм дугаар бүлгийг уншихыг зөвлөсөн юм.
Дээрхийн Гэгээнтэн алдаа гаргасандаа харамсах нь олон талтай, харин ёс суртахууны доройтолд орох нь тун харамсалтай хэрэг гэдгийг цохон тэмдэглэв.
"Харамсах нь өөрийн гэсэн онцлогтой. Алдаагаа ухамсарлах нь сайн бөгөөд харамсах нь ч бас сайн хэрэг. Гэвч өөртөө итгэх итгэлээ хадгалах нь хамгаас чухал юм. Хэрэв өөрийгөө хэрэггүй нэгэн боллоо гэж бодох аваас энэхүү үнэ цэнэтэй хүний амьдралын боломжийг алдах болно."
Төгсгөлд нь Доктор Сабясачи Мухапатра талархал илэрхийллээ. Дээрхийн Гэгээнтэн тайзнаас буухын өмнө оюутнуудад хандан та бүхэн оюун ухааны талаарх эртний Энэтхэгийн мэдлэгийг эхлээд Энэтхэгт сэргээж чадвал амар амгалан ертөнцийг хэрхэн бий болгох үлгэр жишээ болно гэдгийг дахин зөвлөлөө.
