Канад, Ванкувер – 2006 оны 9 дүгээр сарын 9 (TurkishPress.com) Хятадын эсэргүүцлийг үл харгалзан Канадын хэд хэдэн зэрэглэл дээгүүр улс төрчид Канадын Ванкувер хотод ирж, Нобелийн Энхийн тайваны шагналт Далай ламд бараалахжээ. Уг уулзалт “Энх тайван ба Боловсрол” төвийг нээж буйтай зэргэцэн болсон байна.
Ванкувер хотын олон үндэстэн найрсагаар хамтран амьдардаг орчин нь Дээрхийн гэгээн “Энх тайван ба Боловсрол” Олон Улсын Төвийн байршлаар сонгох гол шалтгаан болсон бөгөөд уг институт нь АНУ-ын ерөнхийлөгч асан Жимми Картер; Нобелийн Энхийн шагнал хүртсэн анхны эмэгтэй, Ираны хүний эрхийн өмгөөлөгч Ширин Эбади; Чехийн ерөнхийлөгч асан Вацлав Хавел; Өмнөд Африкийн архиепископ Десмонд Туту зэрэг олон улсын нэр хүндтэй удирдагчдаас бүрдсэн удирдах зөвлөлийн дор ажиллах бөгөөд гурван жилийн дараа албан ёсоор нээгдэхээр төлөвлөгдсөн байна.
Дээрхийн гэгээн засгийн газрын болон орон нутгийн улс төрчидтэй хаалттай уулзалт хийсэн бөгөөд баасан гарагт хотын төвийн театрт цугласан зуун зуун оюутантай энэрэл нигүүлсэл ба боловсролын талаар ярилцлага өрнүүлэв.
“Миний адил 20-р зуунд багтдаг ахмад үеийнхэн бид одоо баяртай гэж хэлэхэд бэлэн болсон байна,” хэмээн оюутнуудад хандан хэлэв.
Шар хүрэн орхимж нөмөрсөн Далай лам саравчин дээр нь “CANADA” гэж бичсэн оюутнуудын бэлэг болгон өгсөн улаан малгай ,оройдоо тохожээ.
Тэр тайзан дээр байнга инээмсэглэн, инээд хөөртэй байсан бөгөөд энэ зуны эхэнд тодорхойгүй өвчний улмаас Европын аяллаа цуцлахад хүргэсэн ч эрүүл чийрэг харагдаж байв.
Зургадугаар сард Канадын парламент, Далай ламд Канадын хүндэт иргэншилийн өргөмжлөл олгохыг нэгэн дуугаар дэмжсэн нь Хятад улсын дургүйцлийг төрүүлжээ. Учир нь Хятад улс Далай ламыг Төвдийг тусгаар тогтнуулахыг хүсдэг гэж үзэн түүнийг аюул занал учруулагч гэж хардаг юм.
Энэ долоо хоногт Канад дахь Хятадын албан тушаалтнууд, Канадын хэд хэдэн улс төрчид Далай ламтай уулзаж, энх тайвны төвийн нээлттэй холбоотой Ванкуверийн яриа хэлэлцээнд оролцож байгааг эсэргүүцэв.
Төвдийн оюун санааны удирдагчаар хүлээн зөвшөөрөгдсөн Далай лам, 1959 онд Хятад Төвдийг эзлэн авснаас хойш хилийн чандад буюу Энэтхэг улсад амьдарч байгаа билээ. Тэрээр Төвдийн тусгаар тогтнолыг эрэлхийлэхгүй боловч Төвдийн "соёлын геноцид"-ийг болиулахын тулд Хятадын засаглалаас шийдлийг хайж байгаагаа дахин дахин мэдэгддэг бөгөөд баасан гарагийн олон нийтийн яриа хэлэлцээний үеэр энэ маргаан гарч ирээгүй ч Далай лам сэтгүүлчидийн өмнө инээмсэглэн хэлэхдээ: "Би хаашаа ч аялахад үргэлж төвөг үүсгэдэг юм шиг санагддаг... Тиймээс үнэхээр уучлаарай. Гэхдээ энэ миний алдаа биш гэдэгт би найдаж байна." хэмээн ярилцоага өгөв.
Түүнчлэн, Далай лам хүн бүр төрөлхийн хайр энэрэлтэй төрдөг бөгөөд эхийн хайр бол хамгийн анхны хайр юм.
Гэвч тэрээр Адольф Гитлер, Иосиф Сталиныг жишээ болгон хэлэхдээ, энэрэл нигүүлсэл зэрэг хүний үндсэн үнэт зүйлс "тодорхой орчинд алдагдаж, дараа нь уур хилэн, үзэн ядалт, айдас бий болж... тэгээд зовлонд автдаг" хэмээлээ.
Оюутан Кит Саудер ядуу орнуудад баялгийг хэрхэн түгээх тухай зөвлөгөө Дээрхийн гэгээнтэнээс асуухад: "Материаллаг хөгжил дангаараа хүн төрөлхтөн болон ертөнцийн хариулт биш, ертөнц дэлхий ч мөн адил дотоод баялгийг чухалчилдаг. Зөвхөн материаллаг хөгжил нь ёс суртахууны, болон сэтгэл ханамжийн дутагдалд хүргэж болзошгүй юм" хэмээн Далай лам айлдав.
Далай лам сүүлийн хэдэн зуун жилд европчууд "асуудал үүсгэгч" байж, зэвсгийн технологи зохион бүтээж, колоничлол, Хойд Америкийн сая сая уугуул иргэдийг хөнөөж, Ази, Африк, Америк тивд мөлжлөг үйлдэжээ хэмээн дурдаад "Гэхдээ эцэст нь барууны хүмүүс өөрсдийн туршлага, мөн ардчилалаар дамжуулан шашны эрх чөлөө, үг хэлэх эрх чөлөө, эрх тэгш байдлын үнэт зүйлийг эзэмшсэн... миний бодолоор барууны үнэт зүйлс бусад орнуудадч мөн тархах болно" хэмээн айлдлаа.
