АНУ-ын Вашингтон хот, 2011 оны 7 дугаар сарын 10-ны өдөр Дээрхийн гэгээн Далай лам өглөө эрт Веризон төвд морилж, Дүйнхор ван айлдварын авшгийн бэлтгэл ёслолоо үргэлжлүүлэв. Үүний дараа тэрээр “Ардчилсан Хятад улс ба Төвөдийн ирээдүй” сэдэвт бага хуралд оролцохоор хөдөлж, оролцогчдод хандан үг хэлсэн юм.
|
| Зураг. “Ардчилсан Хятад улс ба Tөвөдийн ирээдүй” сэдэвт бага хуралд хүрэлцэн ирэхэд нь Дээрхийн гэгээн XIV Далай ламыг угтан авч буй нь… АНУ, Вашингтон хот. 2011 оны 7 дугаар сарын 10. Гэрэл зургийг: Соннам Зоксанг |
Энэхүү бага хурлыг “Принстоны Хятад улсын санаачилга” байгууллагын доктор Чен Куйдэ зохион байгуулсан бөгөөд тэрээр Дээрхийн гэгээнийг танилцуулав.
Дээрхийн гэгээн үг хэлэхдээ Төвөд ба Хятад улсын харилцаа хэдэн мянган жилийн түүхтэй бөгөөд зарим үед найрсаг зарим үеүдэд зөрчилтэй байсан тухай дурдав. Орчин цагт тэрээр 1954–1955 онд Бээжин хотод айлчилж байхдаа нааштай сэтгэгдэл төрж, итгэл найдвар төрсөн тухайгаа дурслаа. Мөн 1955 онд Бээжин хотоос Лхас руу буцах замдаа Хятад улсын генерал Жан Гуохуатай уулзаж, “Би Бээжинд очихдоо айдастай байсан. Харин одоо итгэл дүүрэн буцаж байна” гэж хэлж байснаа дурсан ярив.
Тэрээр өөрийн Марксизм, Социализмд сонирхолтой байдлын талаар өгүүлээд Хятад улсад байхдаа Хятадын Коммунист намд элсэх хүсэл илэрхийлж байснаа хошигнон дурдав. Гэхдээ тухайн үеийн үндэстний асуудал эрхэлсэн комиссын дарга Лю Гэпин түүнд “энд яарах хэрэггүй” хэмээн хэлсэн тухай дурсаж, “Магадгүй найз Лю маань ирээдүйд Коммунист намын ямар зам туулж явахыг урьдчилан мэдэж байсан байж ч болох юм” хэмээн хошин өнгө аясаар өгүүлжээ.
Дээрхийн гэгээн өнөө үед Хятад улсын Коммунист нам авлига зэрэг олон асуудалтай тулгарч, “капиталист шинжтэй коммунист нам” болж хувирсныг онцлов. Энэ нь зөвхөн Төвөдийн асуудал биш, харин Хятад улс нийтийн хэмжээнд тулгарч буй нийтлэг сорилт хэмээн айлдав. “Дэлхий хүн төрөлхтөнд хамааралтай шиг Хятад улс ч Хятадын ард түмэнд хамаарна. Улсын жинхэнэ эзэн бол ард түмэн өөрсдөө юм” хэмээн Дээрхийн гэгээн тодотгов.
Тэрээр БНХАУ байгуулагдсаны дараах эхний жилүүдэд Коммунист нам олон нийтийн дунд буюу тэр дундаа ажилчин ангийн дунд өргөн дэмжлэг хүлээж байсан тухай өгүүлэв. Гэвч “Хэрвээ өнөөдөр Хятад улсын ард түмний дунд намын талаар хараат бус санал асуулга явуулбал ямар үр дүн гарах бол?” хэмээн асуусан юм. “Хятад улсын 1.3 тэрбум хүн бодит байдлыг мэдэх бүрэн эрхтэй бөгөөд юу зөв, юу буруу гэдгийг ялгах чадвартай. Харин мэдээллийг цензурдэх, гуйвуулан тараах нь ёс зүйгүй хэрэг” хэмээн анхаарууллаа.
Дээрхийн гэгээн хэлэхдээ, хүч хэрэглэж, дарамт үзүүлэх нь асуудлыг шийдэх бус харин улам гүнзгийрүүлдэг хэмээн онцоллоо. Тэрээр 2008 онд Төвөдөд, 2009 онд Шиньжанд, мөн саяхан Өвөр Монголд болсон жагсаал, тэмцлийг дурдаад, “бодит үнэнийг ойлгож, түүнд үндэслэн арга хэмжээ авах нь л чухал” хэмээн айлдав.
|
| Зураг. “Ардчилсан Хятад улс” сэдэвт бага хуралд Дээрхийн гэгээн Далай лам үг хэлж буй нь.… АНУ, Вашингтон хот. 2011 оны 7 дугаар сарын 10. Гэрэл зургийг: Соннам Зоксанг |
Дээрхийн гэгээн Төвөдийн асуудлын тухайд ч жинхэнэ бодит байдлыг ойлгож чадахгүй байгаа. Буруу ташаа мэдээлэл зориуд түгээж байгааг анхааруулав. Тэрээр Хятад улсын эрх баригчид 2008 онд өөрийг нь “чөтгөр” хэмээн нэрлэж байсан тухай дурдсан бөгөөд “Хятад ахан дүүс маань Төвөдийн асуудлыг шийдвэрлэхэд туслах ёстой. Төвөдийн асуудлын үнэн мөн чанарыг ойлгох нь хамгийн чухал” хэмээн айлдлаа.
Үүний дараа Дээрхийн гэгээн улс төрийн эрх мэдлээ ардчилсан сонгуулиар сонгогдон нэр дэвшсэн төвөд удирдлагад шилжүүлсэн тухай тайлбарлав. Тэрээр 2001 оноос Калон Трипаг шууд ардчилсан сонгуулиар сонгох тогтолцоо хэрэгжиж эхэлснээс хойш “хагас тэтгэвэрийн” байдалтай байсан гэв. Харин энэ жилээс эхлэн Гадэн Фодрангийн засаглалын үе албан ёсоор өндөрлөсөн гэдгийг мэдэгдэв. Энэ удаагийн Калон Трипагийн сонгуулиар ялалт байгуулсан доктор Лувсан Сангайг (хуралд тайзан дээр хамт сууж байсан) танилцуулж, “Тэрээр Энэтхэг улсад төрж, Tөвөдийн сургуулиудад суралцан, Дели болон Харвардын их сургуульд дээд боловсрол эзэмшсэн” хэмээн дурдав. Хошигнон “Түүний төвөд хэлний чадварыг сайн мэдэхгүй ч би түүнд бүрэн итгэдэг, сайн ажиллана гэдэгтээ итгэлтэй байна” хэмээн өгүүлэв.
Үүний дараа Дээрхийн гэгээн бага хурлын оролцогчдын асуултад хариуллаа. Tөв үзлийн бодлогын талаар асуухад уг бодлого нь Төвөдөд болон дүрвэж буй төвөд ард түмний дунд богино болон урт хугацааны үр дагаврыг нягтлан хэлэлцсэний үндсэн дээр боловсруулсан бөгөөд олонхын дэмжлэгтэйгээр албан ёсоор батласан болохыг тайлбарлав. Түүнчлэн Хятад улсын оюуны зүтгэлтнүүд ч уг бодлогыг дэмжиж ирснийг дурдсан бөгөөд шинэ төвөд удирдлага ч энэ байр суурийг нийтэд ил тод баталгаажуулсан хэмээв.
Бусад асуултад хариулахдаа Дээрхийн гэгээн “цаашид бүх төрийн асуудал, улс төрийн хариуцлагыг сонгогдсон удирдлага бүрэн хүлээнэ” хэмээн онцолсон юм. Мөн Хятад улсын эрх баригчид өөрийг нь “салан тусгаарлагч” хэмээн буруутгадаг буюу тэр дундаа Нэгдсэн фронтын ажил хариуцсан албаныхан өөрийг нь “асуудлын гол хүн” хэмээн үздэг тухай хэлээд “Би улс төрийн ажлаасаа бүрэн тэтгэвэрт гарсан гэдгийг тэд ойлгох хэрэгтэй. Төвөдийн асуудал бол Далай лам миний хувийн хэрэг биш. 1980-аад онд Хятад улсын засгийн газраас илгээсэн Төвөдийн асуудлыг шийдэх тухай таван зүйл бүхий саналыг хүлээж аваагүй. Учир нь тэдгээр таван зүйл нь бүхэлдээ хувийн хамааралтай байсан. Би урьд өмнө хувийн байр суурь, хэргэм зиндааны төлөө ажиллаж байгаагүй цаашид ч тийм зүйл хийхгүй” хэмээн үгээ өндөрлөлөө.
|
Зураг. “Ардчилсан Хятад улс” сэдэвт бага ххурлын үеэр Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам, орчуулагчид болон Төвөдийн Төв Захиргааны шинээр сонгогдсон Калон Трипа нар оролцогчдын асуултад хариулж буй нь… АНУ, Вашингтон хот. 2011 оны 7 дугаар сарын 10. Гэрэл зургийг: Соннам Зоксанг |
Tөв үзлийн бодлогоос өөр чиглэлд шилжих эсэх тухай асуухад Дээрхийн гэгээн хариултаа шинээр сонгогдсон Калон Трипа доктор Лувсан Сангайд даатгав. Доктор Сангай “Би сонгуулийнхаа кампанит ажлыг Tөв үзлийн бодлогын хүрээнд явуулсан бөгөөд ард түмэн намайг энэ бодлогыг дэмжиж сонгосон. Ирээдүйд юу болохыг хэлэхэд эрт ч энэ нь ард түмний шийдвэр байх болно” хэмээн хариулав. Дээрхийн гэгээн нэмж, “Tөв үзлийн бодлого”-ыг анх зарлахдаа ч эцсийн шийдвэрийг Төвөдийн ард түмэн өөрсдөө гаргана хэмээж байсныг онцолж Хятад улсын хариуцлагын тухайд “Хятад улс дэлхийн хөгжилд чухал хувь нэмэр оруулах асар их боломжтой бөгөөд дэлхий дахины гол тоглогчдын нэг байж чадна. Гэвч үүнд хүрэхийн тулд олон улсын хамтын нийгэмлэгийн итгэл, хүндлэлийг олж авах хэрэгтэй. Харамсалтай нь өнөөдөр тэр итгэл дутагдаж байна. Хятад улсаад ардчиллыг хөгжүүлэхэд хэт огцом өөрчлөлт эмх замбараагүй байдалд хүргэж болзошгүй тул аажим, шат дараатай зам нь илүү оновчтой. Ойрын хугацаанд Хятадад хамгийн их хэрэгтэй зүйл бол ил тод байдал, хэвлэлийн цензурийг зогсоох мөн хууль, дүрэм журмаа олон улсын стандарттай нийцүүлэх явдал юм. Өнөөдөр Хятад улсын хууль, Үндсэн хууль гээд бүх зүйл намтай холбоотой. Энэ байдал өөрчлөгдөх шаардлагатай” хэмээн нэмж хэлэв.
Дээрхийн гэгээн мөн Хятадын Коммунист намын доройтол, ялзралыг онцлов. Мао Зэдуны үед намын удирдагчид чин сэтгэлтэй, шударга хүмүүс байсан тухай дурсаж, “Хэрэв Мао өнөөгийн Коммунист намыг харвал юу гэх бол? Мао Зэдун Оросын коммунист намын удирдагч Хрущёвыг ‘засагч’ буюу ‘урвалттай үзэлтэй’ гэж нэрлэж байсан. Харин өнөөгийн Хятад улсын коммунист нам өөрөө үүнээс ч илүү ‘урвалт шарвалттай’ болжээ” хэмээн хошигнон өгүүлэв.
Өөр нэг асуултад Дээрхийн гэгээн бага наснаасаа ардчилалд сонирхолтой байсныг дурсан хариулжээ. Төвөдөд байх үеэр нийгмийн доод давхаргын иргэдийн амьдрал сайжрахгүй байгааг олж харсан тухай өгүүлэв. 1952 онд тэрээр Шинэчлэлийн комисс байгуулсан ч Төвөдөд байсан хятад албан тушаалтнууд шинэчлэлийг хэрэгжүүлэхэд саад болж байжээ. Харин 1959 онд Энэтхэг улсад ирсний дараа л Төвөдийн нийгмийг ардчиллын замд оруулах бодит ажлыг эхлүүлэх боломжтой болсон гэв. 1960 оноос эхэлсэн энэхүү аажим хөгжлийн үр дүнд 2001 онд ард түмэн улс төрийн удирдагчаа шууд сонгодог түвшинд хүрсэн бөгөөд өнөөгийн байдал үүнээс улам боловсронгуй болсныг дурдав. “Төвөдийн ардчилал бол гэнэт бий болсон зүйл биш харин 60 гаруй жилийн туршлага агаад тууштай хөгжлийн үр дүн юм” хэмээн Дээрхийн гэгээн айлдаж үгээ өндөрлөлөө.
Энэхүү хоёр өдрийн бага хурал 7 дугаар сарын 9-нд эхэлсэн бөгөөд Хятад улсын ойролцоогоор 100 гаруй зохиолч, ардчиллыг дэмжигчид, төвөд болон бусад орны төлөөлөгчид оролцсон байна.
|
| Зураг. Веризон төвд болсон урьдчилсан номын айлдварын хоёр дахь өдөр Дээрхийн гэгээн Далай лам айлдвар айлдаж буй нь… АНУ, Вашингтон хот. 2011 оны 7 дугаар сарын 10. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор/ OHHDL |
Үүний дараа Дээрхийн гэгээн айлдварын талбай руу морилж, Камалашилагийн “Бясалгалын шат”, мөн Тогмэй Сангпо гэгээний “Бодьсадвын 37 үйл ёс” хэмээх сургаалуудаар номын айлдвараа үргэлжлүүлэв. Гол номын эх бичвэрүүдэд оролцохоос өмнө тэрээр Буддын шашны үндсэн ойлголтын тухай дэлгэрэнгүй танилцуулга хийсэн юм.
Өнөөдрийн хичээл “Зүрхэн судар”-ыг хятад хэлээр уншсанаар эхэлсэн бол 7 дугаар сарын 9-ний хичээл пали болон санскрит хэлээр уншлагаар эхэлсэн ажээ.
Номын айлдвар англи, хятад, орос, вьетнам, итали, испани, франц, япон, монгол хэлээр орчуулагдан, www.dalailama.com цахим хуудсаар шууд дамжуулагдаж байна.
Англи хэлнээс орчуулсан T.Ялгуун
