Энэтхэг, Химачал Прадеш муж, Дарамсала хот, Тэгчин Чойлин хийд - Дээрхийн гэгээн Далай ламд бат оршил өргөх ёслолд зориулан Намжал дацангийн Зүглэгхан дуганыг өнөөдөр тод чимэглэсэн байв. Сүмийн багануудыг Энэтхэгийн тугийн өнгөт даавуугаар ороож, хуванс цэцгийн хэлхээгээр гоёсон байлаа. Гадна талбайгаар дайран өнгөрөх замыг найман тахилын өнгө өнгийн хээтэй улаан хивсээр бүржээ. Дээрхийн гэгээн залран ирэхийн яг өмнөхөн улаан хивсэн дээр хуванс цэцгийн дэлбээ цацсан байв.
Дээрхийн гэгээн гольфын машинтай хаалганд дөхөн ирэхэд Аруначал Прадеш мужийн тэргүүн Пема Ханду түүнийг угтаж, шар хадаг барилаа. Өмнөх өдрийн номын айлдвар, өнөөдрийн бат оршлыг зохион байгуулагчид, Аруначал Прадешийн Таванг дүүргийн бусад төлөөлөгчдийн хамт тэрбээр Дээрхийн гэгээнийг дуганд заллаа.
Гольфын машин сүмийн зүүн талын цахилгаан шатанд ойртоход мөнпа үндэстэн сүсэгтнүүд уламжлалт Чээма Чангпү хэмээх арвайн идээг өргөв. Дээрхийн гэгээн дуган руу алхаж байхдаа цугласан олны зүг инээмсэглэн гар даллан мэндчилж, нэгэн бяцхан хөвгүүний өргөсөн хадгийг хүлээн авав. Дуганд сэнтийн өмнөх тавцан дээр гарч зогсоод сүсэгтэн олонтой хүндэтгэн мэндэллээ. Дараа нь тэрбээр сэнтийдээ залрав. Түүний баруун талд Мөнпачуудын нийгэмлэгийн төлөөлөгчид, зүүн талд нь Төвөдийн Төв Захиргааны одоогийн болон өмнөх албаны хүмүүс суусан байв.
Тэргүүн сайд Пема Хандуг эхнэр, хүүхдүүдийн хамт, Аруначал Прадеш мужийн парламентын гишүүн Тапир Гао, боловсролын сайд Шри Пасанг Дорж Сона, Лунгла, Таванг, Калатанг, Дирангаас ирсэн хууль тогтоох байгууллагын гишүүд болон бусад албаны хүмүүс ирсэн байна. Сүүлийн гурван өдөр Дээрхийн гэгээн Далай ламд бараалхсан 1400 мөнпа үндэстнээс гадна сүмийн дотор, гадна талбайд 3500 орон нутгийн төвөд иргэн, бусад хүмүүс цуглажээ.
Бат оршил өргөх ёслолыг удирдаж буй Лин ринбүүчи Дээрхийн гэгээний өөдөөс харан суужээ. Түүний баруун талд Намжал хийдийн ловон Лувсан Даржаа, зүүн талд нь Таванг хийдийн өмнөх хамба Гүрү Тулкү ринбүүчи, Хандро ла Цэринг Чэ-нга нар суусан байв. Тэдэнтэй хамт Мөнпагийн хэд хэдэн хамба лам хүрэлцэн ирсэн байлаа.
Өнөөдөр болж буй энэхүү ёслол нь V Далай ламын зохиосон 'Үхэлгүй мөнхийн мөн чанарыг хүртээхүй' нэртэй судрын дэг дагуу боллоо. Дээрхийн гэгээн бээр Дилго Хиенцэг ринбүүчийн хүсэлтийн ёсоор өөрийн зохиосон магтаалыг уншиж байхад, Лин ринбүүчи мандал өргөж, бурхны лагшин, зарлиг, тааллын шүтээнийг өргөв.
Үндэсний хувцсаа өмссөн мөнпачуудын зүйл бүрийн өлзийт өргөл, тахил өргөлөө. Лин ринбүүчи Дээрхийн гэгээнд насны рашаан, үрэл, сум өргөв. Дараа нь тэрбээр найман тахил, төрийн долоон эрдэнэ, өлзийт найман зай бүхий цар таваг өргөн барив.
Дээрхийн гэгээний хоёр багшийн зохиосон өлмий бататгах ерөөлийн уншиж байх үеэр тэргүүн сайд Пема Ханду Богд Зонховын шүтээн дүрийг өргөв. Мөн Дээрхийн гэгээнд Цогчид өргөлөө. Мөнпа нийгэмлэгийн төлөөлөгчид сэнтийн өмнө ирж хүндэтгэлээ илэрхийллээ. Тэдний дунд Лхагяла ринбүүчи хэмээх бяцхан хүү байв.
Дээрхийн гэгээн цугласан олонд хандаж “Бат оршил өргөх ёслолд оролцохоор цугласан та бүхэнд би ‘Потала өөд өгсөх шат’ нэртэй Иш-Римийн бясалгалын лүн хайрлая. Энэ бясалгал нь 'Орчлонгийн эзэн Локешвараг хүндэтгэн мөргөе' гэж эхэлдэг бөгөөд цааш нь: “Миний орой дээр бадамлянхуа болон саран дэвсгэр дээр язгуурын багш минь морилсон байна. Тэрбээр нэгэн нүүр, дөрвөн мутартай дээд Арьяа Авалокитешвара буюу Орчлонгийн эзэн юм. Эхний хоёр мутраараа залбирал үйлдсэн бол үлдсэн хоёр мутартаа болор эрих, дүүрэн дэлгэрсэн цагаан бадамлянхуа цэцэг барьсан байна. Тэрбээр бүх итгэл, шүтээний биелэл мөн юм” хэмээн бясалгахыг зааж өглөө.
"Бид бүгд Жанрайсиг буюу Авалокитешвараг бясалгадага. Одоо зургаан үет тарнийг хамтдаа уншъя" гээд тарнийг урин уншиж эхлэхүйд хэдэн минутын турш дуганд Ум мани бадмэ хум хэмээх тарнийн дуу дуурьслаа.
Дээрхийн гэгээн лүн хайрлаж дуусгаад, уг бясалгалын бүтээлийн төгсгөлд бичсэн үгийг уншиж өглөө. Зохиогч Төвөдөд байхдаа хэрхэн энэ бясалгалыг зохиосон тухайгаа “Тосгоны тариачид, бичиг үсэггүй хүмүүст дөхөм, бусдаар дуудуулан уншуулж тогтооход хялбар байхуйц Иш-Рим судрыг шинээр бүтээж өгөхийг мандал өргөн хүссэний дагуу буддын сургаалыг сахин дэлгэрүүлэгч лам Наваан Лувсан Тэнзин Жамц бээр Төвөдийн Норбулинка дахь Сайн заяаны ордонд энэхүү ‘Жанрайсиг бурхны товч Иш-Римийн бясалгалын гарын авлагыг зохиосон болой” гэж бичжээ.
“Төвөдөөс дүрвэн гарч Энэтхэгт суурьшсанаасаа хойш би дэлхий дахины олон хүнд тустай үйл бүтээх боломжтой болсон билээ. Энэхүү эсэн энх, өлмий бат орших ерөөл өргөх ёслолыг мөнпа үндэстэн сүсэгтнүүд зохион байгууллаа. Төвөдөөс дүрвэж ирэхэд минь мөнпачууд намайг угтаж авсан билээ. Тэдний олонх нь хөлд минь толгойгоо хүргэн гүн хүндэтгэлээ илэрхийлж байв. Энэтхэгт анх Мөн-юл-ээр бид орж ирсэн агаад тэндхийн хүмүүсийн чин сэтгэлийн гүн сүсэг бишрэлд сэтгэл ихэд хөдөлж байсан сан”.
"Өнөөдөр энэ ёслолыг зохион байгуулсанд тань талархлаа илэрхийлье. Авалокитешвара бурхан та бүхнийг адислан, ойрын болон хэтийн бүх зорилгыг тань биелүүлэх болтугай хэмээн залбиръя. За, ингээд өндөрлөе”.
Хурлын унзад залбирал, ерөөл, Үнэн үгийн залбирал уншив. Дараа нь зориулга ерөөл уншлаа.
Эрдэмт багшаас төрөл тутамдаа үл хагацах болтугай Эгнэгт Очирдар бурхны хутгийг би олох болтугай Эрдэнийн дээд бодийн сэтгэл
Төрөөгүй нэгэнд нь төрөх болтугай.
Төрсөн нэгэнд нь эс доройтож
Улам бүр өөдөө арвидах болтугай.
Дээрхийн гэгээн дуганаас гадагш морилон цахилгаан шат руу алхах зуураа хүмүүстэй зогсон мэндэлж байлаа. Гадна талбайд бууж ирээд олны зүг дахин гараа даллаад, гольфын машиндаа суув.
Орчуулсан Б.Ганчимэг
