Энэтхэг, Дарамсала, Тэгчин Чойлин - Филиппиний Манила хотноо төвтэй Рамон Магсайсайн нэрэмжит шагналын сангийн удирдах зөвлөлийн гишүүд Дээрхийн гэгээн Далай ламыг байлцуулан нэгэн номын нээлт зохион байгууллаа. Тус сангаас эл шагналыг хүртсэн хүмүүсийн амжилт бүтээлийг толилуулсан "Агуу сэтгэл оюунтнууд" хэмээх 7 боть номыг хэвлүүлснээ ийн анхлан танилцуулж буй ажээ. Рамон Магсайсайн нэрэмжит шагналын 65 жилийн ойд зориулж уг номыг бүтээжээ.
Сонирхуулж хэлэхэд, Далай Лам нь 1959 онд энэхүү шагналыг хүртсэн хамгийн анхны лауреатуудын нэг бөгөөд энэ нь түүний хүлээн авсан анхны олон улсын шагнал юм. Улмаар Рамон Магсайсай шагнал нь хүн төрөлхтний хамгийн сайн сайхныг алдаршуулж, "Агуу Сүнс"-ийн жинхэнэ мөн чанарыг өөртөө агуулдгийг онцолжээ.
Номын нээлтийн үйл ажиллагааны үеэр тус сангийн ерөнхийлөгч Сюзанна Б. Афан болон удирдах зөвлөлийн дарга Сесилия Л. Лазаро нар Дээрхийн гэгээнийг хүндэтгэлийн танхимын үүдэнд угтан авч, суудалд нь залжээ. Хатагтай Афан түүнд өглөөний мэндчилгээ дэвшүүлэхдээ, 65 жилийн өмнө биечлэн гардуулж чадаагүй медалийг нь гардуулахаар өнгөрсөн жил Дарамсалад тусгайлан ирснээ дурсан сануулсан юм.
Рамон Магсайсайн нэрэмжит шагналын сангийн ерөнхийлөгч Сюзанна Б. Афан энэ удаагийн айлчлалынх нь бүрэлдэхүүнд тус шагналыг хүртсэн зургаан эрхэм, удирдах зөвлөлийн гишүүд зэрэг хүмүүс багтсаныг танилцууллаа. Уулзалтын үеэр тэрээр энэ хүндтэй шагналыг хүртсэн энэтхэг үндэстэн Аруна Рой, Т.М. Кришна, Хариш Ханде, Аншу Гупта, филиппин үндэстэн Кончита Карпио Моралес нарын хүндтэй хүмүүсийг болон удирдах зөвлөлийн өмнөх болон одоогийн бүрэлдэхүүнийг албан ёсоор танилцуулсан юм.
Дараа нь хатагтай Афан Дээрхийн гэгээнээс цугласан зочдод хандан мэндчилгээ дэвшүүлж, үнэт сургаалаа айлдахыг хичээнгүйлэн хүслээ.
Дээрхийн гэгээн “Төвөдийн зүүн хойд хэсэгт оршдог Амдо хэмээх алслагдсан нутагт би төрж, гурав дөрвөн настайдаа төв буюу Лхаст ирж, буддын гүн ухаан, учир шалтгааны ухаан зэрэгт суралцсан. Надад хичээл заадаг байсан багш нар минь үнэхээр суут хүмүүс байлаа. Хожим 1959 онд албан ёсны сургалтаа дүүргэснийхээ дараа дамжаа барих шалгалтуудаа амжилттай өгсөн билээ” хэмээн айлдвараа эхлэв.
“Төвөдийн нөхцөл байдал өөрчлөгдсөнөөр би Энэтхэг рүү дүрвэн гарах шаардлагатай болсон юм. Энд ирээд нийгмийн олон өөр салбарын хүмүүстэй уулзаж, Төвөддөө сурч мэдсэн зүйлс маань асар их ач тустай болохыг мэдэв. Буддын гүн ухаанаас гадна Энэтхэгийн самъяа, ваишешика зэрэг философийн сургуулиудын үзэл баримтлалыг би судалж байлаа. Энэтхэгт ирснээр эдгээр олон зүйл үзэл баримтлалын дагаж мөрддөг хүмүүстэй биечлэн уулзах боломж бүрдсэн юм. Үүнээс гадна би барууны орчин үеийн эрдэмтэдтэй ч мөн уулзаж, үр дүнтэй хэлэлцүүлгүүд өрнүүлж байлаа.
Төвөд эх орондоо буддын хийдийн сургалтын хөтөлбөрийн дагуу логик, учир шалтгааны ухааныг судалсан минь эрдэмтэд болон бусад шашны уламжлалыг дагагч хүмүүстэй харилцан ярилцах, хэлэлцүүлэг өрнүүлэхэд үнэхээр тус болсон билээ”.
“Хэтрүүлэгч төв үзэл (санск. Прасангика Мадхьямика) баримтлагч сургуулийн логик сэтгэлгээнд түшиглэсэн аргыг би өдөр тутам хоосон чанарын бясалгалдаа хэрэглэдэг. Өглөө сэрмэгцээ л бясалгалаа үйлддэг. Хийдэг бясалгал минь бусдын тусыг бүтээх бодь сэтгэлийг үүсгэх, хоосон чанарыг таних гэсэн хоёр хэсэгтэй байна”.
“Хэрэв агуу их Нагаржунай гэгээн өнөө амьд сэрүүн байсан сан бол намайг хоосон чанарын талаар тодорхой ойлгож мэдсэн шавь нарынхаа нэгэнд тооцож, хажуудаа суулгах байсан болов уу.
Үүнээс гадна Энэтхэгийн эртний хүч үл хэрэглэх зарчмыг би туйлын ихээр дээдэлдэг. Энэтхэгийн философийн олон сургууль үзэл баримтлалаараа ялгаатай ч бүгд хүч үл хэрэглэх тухай үзэл санаагаар нэгддэг юм. Би бага наснаасаа энэ үзлийг тууштай дагаж мөрдөж ирсэн. Иймд өдөр тутмын амьдралдаа хэрэгжүүлж ирсэн хүч үл хэрэглэх зарчмаа найз нөхдөдөө хэлж ярьж, хэрэгжүүлэхийг уриалдаг юм”.
“Өнөөгийн дэлхийн байдлыг дүгнэж үзэхэд, хүч үл хэрэглэх ёсыг хэрэгжүүлэх нь туйлын чухал гэдэг нь маргаангүй юм. Хүн төрөлхтөн бүгд даян дэлхийд энх тайвныг цогцлоохыг хүсэж, энэ тухай ярьдаг. Хэрэв бид үүнийг чин сэтгэлээсээ хүсэж л байгаа бол хүч үл хэрэглэх үзэл санааны үнэ цэнийг бүх нийтэд сайтар ойлгуулах шаардлагатай юм”.
Орчуулсан Б.Ганчимэг
