Япон улс, Осака хот, 2011 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам намрын айлчлалын эхний өдрөө Япон, Солонгос болон олон өөр орноос ирсэн хэдэн мянган хүний өмнө “Зүрхэн судар”-ын мөн чанар болон “Амьдралын бэрхшээлийг даван туулах тэмцэл” хэмээх сэдвээр айлдвар өргөн эхлүүллээ.
|
| Зураг. Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам Японы Осака хотод Зүрхэн судрын айлдварын эхэнд оролцогчид судар уншиж буй нь… Япон улс, Осака хот. 2011 оны 10 дугаар сарын 30. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор |
Саарал бүрхэг өглөө Осака хотын орчин үеийн хэв загварт асар том Мэйшима Аренад хүрч очоод, Коясан Их Сургууль байгуулагдсаны 125 жилийн ойд зориулсан энэ арга хэмжээний үеэр тэрээр сонсогчдыг хамтад нь “Зүрхэн судар”-ыг уншихад уриалан эхлүүлж, дараа нь уг агуу буддын судар дах хоосон чанараас энэрэх, бусдыг эрхэмлэх сэтгэлд хүрэх аяллыг ухаалгаар, улам бүр нарийн задлан тайлбарлаж эхэллээ. “Энэ арвин уламжлалтай оронд төрж өссөн нь та нарын эрдэнэт зүйл билээ. Иймд үүнийг чандлан хамгаалж, хадгалж үлдэх учиртай. Буддын шашныг задлан шинжилж, шалган нягтлах хэрэгтэй буюу зөвхөн уламжлал, уншлага бол хэлбэр төдий л зүйл юм” хэмээлээ.
Тэрээр хутагтын дөрвөн үнэн болон хүний мэдрэхүйгээс давсан гүн түвшний аз жаргалын эрэлд бид яагаад тэмүүлэх хэрэгтэйг тодорхой, системтэйгээр тайлбарлав. Дотоод аз жаргалыг олж авахын тулд харалган залбиралд найдах бус өөрөө хичээн ажиллаж, бодож тунгаах шаардлагатайг онцлон хэлэв. Үнэхээр шашны үнэмшил нь тэнгэрлэг бурханлаг хүчэнд бус, хувь хүний оюун ухаан, дотоод хүчэнд тулгуурладаг гэдгийг тэмдэглэлээ.
|
| Зураг. Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам Осака хотод Зүрхэн судрын айлдвар хийж буй нь… Япон улс, Осака хот. 2011 оны 10 дугаар сарын 30. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор |
|
| Зураг. Коясаны лам хуврагууд Дээрхийн гэгээн XIV Далай ламын олон нийтэд зориулсан айлдварын эхэнд тарни уншин буй нь… Япон улс, Осака хот. 2011 оны 10 дугаар сарын 30. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор |
Хоосон чанар гэдэг нь оргүй хоосонтой адил зүйл биш хэмээгээд “Зүрхэн судар”-ын эх үндсийг тайлбарлаж эхлүүт илүү хурдасч, улам гялалзсан дүрслэл рүү шилжин төөрөгдөл, төсөөлөл хэрхэн үүсдгиййн талаар “Хэрвээ би энд сууж байна гэж бодъё, тэгвэл Далай лам хаана байна вэ? Миний ямар хэсэг нь Далай лам бэ? Та өөрийгөө бодсон ч ‘чи’ гэж яг хаана байна вэ? ‘Чи’ хаанаас үүсдэг юм бэ? Энэ бие юу? Гар уу? Оюун ухаан уу?” хэмээн ийн асуув.
Сэдэвт улам гүн шумбаж, идэвхитэй оюунлаг хурдаар хоёр цагийн хугацаанд багтах ёстой айлдварыг дөч гаруй минутаар сунган, хоосон чанарын ойлголтоор уур хилэн үзэн ядалтын үндсийг хэрхэн задлан шинжлэх, арилгах талаар үргэлжлүүлэн ярив. “Хэрэв чи хэн нэгнийг үзэн яддаг бол тэр хүн хаана байна вэ? Түүний ямар хэсэгт тэр үзэн ядалт оршин байна вэ? Ихэнх тохиолдолд тэр нь чиний толгойд л байдаг. Хайр ч мөн адил. Өөрөөр хэлбэл чи хэн нэгнийг үзэн ядаж байгаа бол “чи” гэж хэн, “тэр хүн” гэж хэн гэх асуулт руу эргэн очино. Эрх чөлөө гагцхүү төөрөгдөл, төсөөллийг тасдан хаях замаар л ирдэг.
|
| Зураг. Сонсогчид дундаас хүмүүс айлдварт Дээрхийн гэгээн Далай ламд асуулт асууж буй нь… Япон улс, Осака хот. 2011 оны 10 дугаар сарын 30. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор |
Өдрийн хоолныхоо дараа тайзны ард хэсэгт хүлээгээд үдээс хойших айлдвар Коясаны 18 лам нарын уншлагаар эхэлж, дараа нь Дээрхийн гэгээн сонсогчдоос асуулт хүлээн авав. Том танхимын төв хэсгээр даган урт дараалал хурдан хугацаанд үүсч, олон хүн түүний өмнөх аналитик, гүнзгий айлдвартай уялдуулан хойд дүрийн тогтолцоо, энэрэх, бусдыг эрхэмлэх сэтгэл, мөн тийн хөнөөлгүй байдал, мөнх бус чанарын тухай асуултууд тавьж, судрын тодорхой хэсгүүдийг тайлбарлан өгөөч хэмээн хүсэв.
“Бодитоор оршиж байгаа мэт харагдах зүйлд шунал тачаалтай байх нь биднийг тунгалаг ухаанаас холдуулдаг. Мөн бодит мэт харагдах зүйлийн үлдэц ч адил.” Нэгэн хүү хоёр төсөөлөл нөхөрлөл тогтоож болох уу хэмээн асуухад Дээрхийн гэгээн юмс үзэгдлийг “яг бодит байгаагаар нь” гэж юу болох талаар улам гүн тайлбарлалаа. “Бид саяхан хоол идлээ, хоол бодит байсан. Түүнчлэн түүнийг идэж буй бие ч бодит байсан.” Гэвч өөрийг хайвал, “би” гэдэг зүйл хаана ч байдаггүй.
|
| Зураг. Олон нийтэд зориулсан айлдварын үеэрх тайзан талын үзэмж… Япон улс, Осака хот. 2011 оны 10 дугаар сарын 30. Гэрэл зургийг: Дэнзин Чойжор |
“Заримдаа бид хэн нэгэнд маш хүчтэй уурладаг, бүр үзэн яддаг. Гэхдээ бид яг юунд уурлаж байна вэ? Тухайн хүний биед үү? Түүний оюунд уу? Үнэндээ бидний дургүй хүн гэж бодож буй зүйл оршдоггүй. ‘Дайсан’ гэгддэг тэр хүн хаана байна вэ? Үнэнээр нь мөшгиж үзвэл бид олж чаддаггүй. Түүнээс гадна хэн нэгэн бидэнд дайсан мэт харагдах үед түүд найз нөхөд мөн байгааг анзаарах болно. Тэгэхээр бидний хараагүй өөр тал тэр хүнд байна гэсэн үг.”
Ёс суртахууны секуляр буюу шашнаас ангид хэлбэрийн ач холбогдол нь ямар нэг шашны хүрээнд хамааруулан боогдуулах боломжгүйд буюу болзолт бишд оршино. Буддын шашин эсвэл христийн шашинтай холбоотой байж болох хайраас ялгаатай нь бид энэ эсвэл тус шашинд харьяалагддаггүй хүмүүст хаалт хязгаартай гэж хэлж болохгүй. Энэрэх сэтгэл нь гурван төрөл болох биологийн, нийгмийн, мөн орчин үеийн шинжлэх ухаанаар батлагдсан төрлүүд багтана хэмээн тайлбарлав.
“Хоосон чанарын мөн чанар бол бүх зүйл хоорондоо холбоо хамааралтайгаар байдагт оршино. Япон улсад та бүхэн шинжлэх ухааны өндөр хөгжсилтэй. Гэсэн хэдий ч дотоод амар амгаланг шинжлэх ухаанаар худалдаж авч болдоггүй. Та бүхэн олон төрлийн камертай болсон ч камер таны оюун санааг эргэцүүлж өгч чадахгүй. Арай л хараахан биш!” гэлээ.
Японд долоон сарын өмнө болсон газар хөдлөлтийн эмгэнэлт явдалтай холбоотойгоор сонсогчдын нэг нь мөнх бус чанарын тухай асуухад Дээрхийн гэгээн хоёр түвшний мөнх бус чанарын тухай тайлбарлав: Эхнийх нь ил харагдах, ойлгомжтой хэлбэр. Гэвч мөнх бус байдал илүү нарийн, тасралтгүй секунд бүрд өрнөж байдаг. Тиймээс ил харагдах хэлбэр бол үргэлж болж байдаг процессын гэнэт илэрсэн нэг хэлбэр юм. “Хоосон чанарын оюун билиг нь буддын шашны бүх сургаалын эх ундарга болох ‘эхийн’ адил гэж ярьдаг. Харин бодь сэтгэл буюу энэрэх сэтгэл бол ‘эцэг’ нь юм” гэлээ.
Айлдварын төгсгөлд олон сонсогч талархлаа илэрхийлэх үеэр Дээрхийн гэгээн эдгээр сэдвээр ярилцах нь өөрт их таатай байдгийг болон боломж олдвол гурван эсвэл дөрвөн өдрийн турш ийм хэлэлцүүлэг хийхээр дахин ирэхийг хүсэж буйгаа баяр хөөртэйгөөр хэлэв.
Англи хэлнээс орчуулсан T.Ялгуун
