Тэнзин Гяацо
Нью-Йорк таймс, 11-р сарын 12, 2005, Вашингтон.
ШИНЖЛЭХ УХААН үргэлж намайг гайхшруулсаар ирсэн. Бага насаа Төвдөд өнгөрүүлсэн агаад алив юмс хэрхэн ажилладгийг ихэд сонирхдог байлаа. Би тоглоом авах үедээ хэсэг хугацаанд түүгээрээ тоглочихоод, дараа нь яаж эвлүүлсэнийг нь харах гэж салгадаг байсан юм. Нас ахих тусам, энэ аргаа кино тоглуулагч мөн эртний автомашин дээр хэрэглэж үзэж байв.
Нэг удаа би огторгуйг судалдаг хуучин дуранд онцгой сонирхолтой болж билээ. Нэг шөнө сарыг дурандаж байгаад гадаргуу дээр нь сүүдэр байгааг анзаарсан юм. Миний заалгасан, сар бол өөрийн гэрлийг цацруулдаг тэнгэрлэг биет гэсэн сансар судлалын эртний хувилбартай харшилдаж байсан учир хоёр багшдаа үзүүлэх гэж тэднийг хурдхан дуудав.
Гэхдээ миний дурангаар сар бол зүгээр л нүхтэй, хоосон чулуу байсан. Хэрэв IV шинжлэх ухааны бүтээлийн зохиолч өнөөдөр бичиж байсан бол, сансар судлалын бүлгийг өөрөөр бичих байсан гэдэгт би итгэлтэй байна.
Хэрвээ шинжлэх ухаан Буддизмын зарим итгэл үнэмшлийг буруу гэж батлах юм бол Буддизм өөрчлөгдөх хэрэгтэй болно. Миний харах өнцгөөс бол, шинжлэх ухаан Буддизм хоёул хуваалцдаг юм нь үнэнийг хайх мөн бодит байдлыг ойлгох юм. Бодит байдлын тухай ойлголтыг шинжлэх ухаанаас сурах нь арай илүү ахисан түвшнийх байж магадгүй л дээ. Гэхдээ би Буддизм өөрийн ертөнцийг үзэх үзлийг баяжуулдаг гэж боддог.
Миний хувьд байгуулагдахад нь тусалсан “Оюун ухаан ба амьдрал” хүрээлэнгээр дамжуулан олон жилийн турш бие даан эрдэмтэдтэй уулзан тэдний ажлын тухай ярилцах завшаан тохиосон. Дэлхийн хэмжээний эрдэмтэд намайг атомын физик, сансар судлал, сэтгэл судлал, биологоор харамгүй их сургаж өгсөн.
Явж явж бидний мэдрэл судлалын талаарх хэлэлцүүлэг онцгой ач холбогдолтой болсон юм. Эдгээр солилцооны үр дүнд бясалгал хүний тархины үйл ажиллагаанд хэрхэн яаж өөрчлөлт оруулдаг тухай олж мэдэх, лам нар болон мэдрэл судлаачдын хамтын ажиллагааны эрчимтэй судалгааны санаачлага бий болсон билээ.
Гол зорилго нь Буддизмыг зөв буруу гэдгийг нотлох- тэр байтугай Буддизмд хүмүүсийг татаж оруулахдаа биш- харин эдгээр аргуудыг уламжлалт байдлаас нь салгаж, байж болох давуу талуудыг нь судлаж, үүнийг ач тустай гэсэн хэн болгонд хуваалцах юм.
Эцсийн эцэст, хэрэв бидний зан заншил шинжлэх ухааны аргуудтай нийцвээс бид хүмүүний зовлонг хөнгөвчлөхөд нэг алхамаар ойртож магадгүй юм.
Энэ судалгаа аль хэдийн үр шимээ өгсөн билээ. Висконсин их сургуулийн мэдрэл судлаач, доктор Ричард Дэвидсон, лам нарын бясалгах үеийн тархины зургийн судалгааг нийтэлсэн. Тэрээр бясалгах явцад аз жаргалтай холбоотой тархины хэсгүүдийн идэвх нэмэгддэг гэдгийг олж мэджээ. Мөн тухайн хүн хэр удаан баясалгал хийнэ, төдий чинээ идэвх нь нэмэгддэг аж.
Өөр судалгаанууд ч мөн хийгдэж байгаа. Принстон их сургуульд, мэдрэл судлаач, доктор Жонатан Кохэн, бясалгал анхааралд ямар нөлөөтэйг судалж байна. Сан Францискод байрлах Калифорниан анагаахын сургуульд, доктор Маргарэт Кемэни сургуулийн багш нарт бясалгал яаж энэрэнгүй сэтгэлийг бий болгодог вэ сэдвээр судалгаа хийж байгаа.
Энэ ажлын үр дүн ямар ч байсан гэсэн энэ бүхэн болж байгаад нь урам зориг орж байна. Юу гэхээр, маш олон хүмүүс одоог хүртэл шинжлэх ухаан, шашин хоёрыг эсрэгцүүлэн үздэг. Хэдийгээр би зарим шашны үзэл баримтлал, шинжлэх ухааны баримт, зарчимтай зөрчилддөгтэй санал нэг байдаг ч, би хоёр ертөнцийн хүмүүс бидний хамтдаа нүүр тулах уялдаа холбоотой хорвоогийн бэрхшээлүүдийн тухай илүү гүн гүнзгий ойлголтыг бий болгох ухаалаг хэлэлцүүлгийг хийх мэдлэг чадвартай гэж бодож байна.
Миний хамгийн анхны шинжлэх ухааны багш нарын нэг Карл Вон Веизс нь Герман хүн байсан юм.
Орчуулсан
Н. Долгар
