Энэ цаг үед дэлхийн амьтан бүгдийн амьдралын эх үүсвэр болсон байгаль орчин, түүн дотроо цастын орон Төвөд нутгийн минь байгаль их хэмжээгээр эвдрэн доройтож байна. Тиймээс хүн бүр боломж бололцооныхоо хэмжээнд эх дэлхийнхээ амьд байгаль орчин, онгон зэрлэг ан амьтдыг хамгаалан хадгалан авч үлдэхэд хувь нэмрээ тасралтгүй оруулах нь амин чухал асуудал юм.
Эвдрэл сүйтгэл, бохирдолд өртөөгүй онгон байгалийн ашиг тус асар их билээ. Тухайлбал, эрүүл мод нь агаарыг цэвэршүүлж, амьсгалах хүчилтөрөгчийг ялгаруулна. Түүгээр зогсохгүй байгалийн элементүүдийн зохицлыг бүрдүүлж, амьдралын хэмжээг уртасгадаг. Бас модны сүүдэр нь амарч алжаах сайхан орчин болохоос гадна хур бороо оруулах, газрын ургац баялаг, мал сүргийг тэтгэхийн зэрэгцээ цаг агаарын тэнцвэрийг хадгалахад чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Ой мод, онгон байгаль нь гоо үзэмжийг бүрдүүлж, орчин тойрондоо шим тэжээлийг түгээнэ. Хүмүүсийн амьжиргаанд ч боловсрол, эдийн засаг зэргээр дамжуулан өсөлт дэвшлийг авчирдаг билээ.
Харин байгаль орчин бохирдвол далай тэнгис, нуур, гол ус цэвэр тунгалаг чанараа алдахад эдгээрт тулгуурлан амьдрагч амьд бүгд хохирох билээ. Байгаль орчны тэнцвэрт байдал алдагдаж, ой шугуй устсанаар энэ дэлхийн шим тэжээл бүгд доройтоход хүрнэ.
Хур бороо хэрэгтэй цагт орохоо больж, урьд үзэгдээгүй асар хүчтэй салхи шуурга, байгалийн гамшиг тохиолдож эхэлнэ. Энэ мэтчлэн олон хүндрэл бэрхшээл ар араасаа ирэх юм.
Бурхны шашны талаас яривал бидний багш Будда Шагжамуни модны дор төрж, модны дор төгс гэгээрлийн хутгийг олоод, эцэст нь модны дор лагшнаа хураасан билээ. Цаашлаад дээдийн номын винайн ёсонд гэлэнгийн сахил хүртсэн хуврагууд модыг хэрхэн асран арчлах тухайд суралцдаг. Үүнээс харахад мод тарина гэдэг буянтай үйл. Эдгээрээс гадна газрын лус, савдаг зэрэг бидэнтэй зэрэгцэн амьдрагч өөр төрлийн амьтад ч модонд оршдог нь элбэг. Тиймээс мод байгаль дэлхийд ямар чухал үүрэгтэйг энэ мэтчлэн ойлгож болно.
Дээр өгүүлснээр олон төрөл зүйлийн модыг тарих нь ач холбогдол, ашиг тустай. Жимс жимсгэнэтэй мод нь хүн хийгээд олон зүйл амьтны идэш тэжээлд чухал үүрэгтэй байхаас гадна амьтдын эрүүл мэнд, хоол хүнсний хүсэл дуршилд нөлөөлдөг. Ерөнхийд нь хэлэхэд мод тарих, суулгах нь маш сайн үйл юм.
Тэгвэл цэцэг тарих нь бас цэвэр буяны үйл болдог. Жишээ нь, мандал өргөх үед газар дэлхийг тансаг үнэрт хүжсээр хучиж, цэцэгсээр бүрэх болтугай гэж залбирдаг шүү дээ. Цэцэгс нь буян хурааж, гэм, саад тотгорыг арилгахад тусалдгаас гадна Ядам бурхдын төсөөлөл бясалгал гэх мэт төрөл бүрийн шашны бясалгалын зан үйлд орлуулагдашгүй чухал тахил болдог учиртай. Цаашлаад олон өнгөт цэцэгсийн мандлыг чухаг дээд гуравт төсөөлөлдөө тахил болгон өргөхөд буяныг машид түргэн хураах ашиг тустай байна. Бясалгалын үед сэтгэл үл тогтож, бүтээл гарахгүй үед цэцгийн хүрээлэнд гороолоход сэтгэл тайвширч, амгалан болдог юм.
Ийм учраас нийгмийн бүх гишүүд сүм хийд, сургууль, бизнесийн төвүүд, эмнэлэг, үйлдвэрийн газар, зоогийн газар, зочид буудал, орон сууцны хорооллууд болоод замын хоёр талд гэх мэтээр олон боломжит газрыг хамруулан олон зүйл мод цэцэгсийг тарьж ургуулахад идэвх зүтгэлтэй оролцох нь сайн. Бас ургуулсан мод цэцэгсээ харж хамгаалахын тулд үр хүүхдүүддээ эдгээр байгалийн үзэмж сайханд гэм хор учруулж болохгүйг сайтар зөвлөн сургаж байх хэрэгтэй. Ийм үйлс нь өөрт хийгээд өрөөл бусдад, цаашлаад бүхий л амьтан бүгдэд гарцаагүй ач тусыг хүргэх болно.
Төвөдөд урьдын цагт зэрлэг ан амьтан, шувууд, өөр бусад олон зүйл амьтдыг хамгаалах хууль журмыг гарган мөрдүүлдэг уламжлалтай байсан билээ. Бид үүнтэй ижил төстэй уламжлалыг хэвшүүлбэл тун сайн хэрэг болно. Орчин цагт зарим нэг бодлогогүй хүмүүс мөнгө хийгээд материаллаг сонирхол, шуналын эрхээр зэрлэг амьтдыг агнах, загас жараахайг ихээр нь барих үйлдлийг хийсээр байна. Ийм ажлуудыг хориглон зогсоох нь өөрт, бусдад, энэ цаг үед бас ирээдүй хойчид ихэд тустай, буянтай үйл болох юм шүү.
Үүний хажуугаар цаас, хуванцар сав суулга, хуучин эд хэрэглэл, хувцас, хүнсний үлдэгдэл зэрэг олон төрлийн хог хаягдлыг хаа сайгүй хаяж, орчныг бохирдуулах нь зохисгүй юм. Бас хүмүүс хүссэн газраа өтгөн шингэнээ гаргах нь огтоос тохиромжгүй. Ийм зүйлс нь байгалийн өнгө төрх үзэмжийг гутааж, эрүүл мэнд, ариун цэвэрт хортой нөлөө үзүүлнэ. Зарим хүмүүс өмсөж байсан хуучин хувцас, унасан, тайрсан үсээ модны мөчир гишүүнээс уядаг нь үнэхээр гоо үзэмжгүй үйлдэл бөгөөд ийм зуршил, уламжлалыг энэ цагаас эхлэн халах хэрэгтэй байна.
Товчхондоо дэлхий ертөнц хийгээд түүн дээр амьдрагч амьд амьтан бүгдийн харилцан хамаарал, шүтэн барилдлагыг ухаарч ойлгоод, хүмүүс онгон сайхан байгаль дэлхийгээ хүндлэн дээдэлсэн зөв арга хэлбэрээр амьдраасай гэсэн миний чин хүсэл, гуйлт энэ юм.
Үзэмж гоо, эрүүл ой шугуй зуун зүгтээ тархан ургах болтугай. Амьтан бүгд цаг бусын үхлээс ангид, амгалан жаргалан амьдрах болтугай.
Энэ илгээлтийг 1994 оны 9 дүгээр сарын 2-ны Төвөдийн Ардчиллын өдөр хүргэсэн болно.
Орчуулсан Г.Лутаа
